Faðerni – feðrun / véfenging

Barn á rétt á að þekkja báða foreldra sína. Ef móðir er í hjúskap eða skráðri sambúð við getnað er eiginmaður eða sambýlismaður hennar sjálfkrafa skráður faðir barnsins. Hvort tveggja byggist á svokallaðri „pater est“ reglu sem er að finna í gildandi barnalögum.

Ef móðir er hins vegar hvorki gift né í skráðri sambúð við getnað ber henni lögum samkvæmt að feðra barn sitt. Í flest öllum tilfellum getur móðir feðrað barn sitt hjá sýslumanni. Í einstaka tilvikum þarf að höfða dómsmál til að i feðra barn, t.a.m. ef meintur faðir neitar faðerni, ef að móðir hefur haft mök við fleiri en einn mann á getnaðartíma og loks getur maður sem telur sig föður barns höfðað dómsmál til að fá faðernið viðurkennt.

Móðir fær ekki meðlag með barni sínu sem ekki hefur verið feðrað nema að ljóst þyki að feðrun sé ekki möguleg.

Er barn hefur verið feðrað verður það lögerfingi föður síns. Barn er að sjálfsögðu einnig lögerfingi móður sinnar.

Að feðra barn hjá sýslumanni

Móðir fer til sýslumanns í sínu umdæmi og fyllir út eða hefur meðferðis útfyllta faðernisviðurkenningu þar sem hún tilgreinir meintan föður barnsins. Nauðsynlegt er fyrir móður að hafa meðferðis fæðingarvottorð barnsins útgefið af Þjóðskrá Íslands. Ef meintur faðir kemur ekki með móður til sýslumanns, eða hefur ritað nafn sitt undir faðernisviðurkenninguna í viðurvist votta þá kallar sýslumaður manninn fyrir og óskar eftir afstöðu hans til málsins. Fyrir kemur að meintur barnsfaðir óski eftir því að mannerfðafræðileg rannsókn fari fram til sönnunar. Reynist maðurinn vera faðir barnsins þá krefur sýslumaður hann um greiðslu fyrir kostnaði við rannsóknina. Ef maðurinn reynist ekki vera faðir barnsins þá fellur kostnaðurinn niður.

Ef að lýstur faðir gengst ekki við því að vera faðir barnsins þá verður að höfða dómsmál til að fá það viðurkennd að lýstur faðir sé faðir barnsins.

Dómsmál til að feðra barn

Ef barn verður ekki feðrað samkvæmt „pater est“ reglu barnalaga og meintur faðir gengst ekki við faðerni verður að höfða dómsmál til að feðra barnið. Ef fleiri en einn kemur til greina sem faðir barns ber að höfða dómsmál til staðfestingar á faðerni barns ef mannerfðafræðileg rannsókn liggur ekki fyrir eða meintur faðir gengst ekki við henni.

Stefnandi að faðernismáli getur verið barnið sjálft, móðir barnsins eða maður sem telur sig vera föður barnsins.

Ef að móðir fyrir hönd barnsins höfðar málið þá greiðist allur málskostnaður stefnanda úr ríkissjóði, þar með talinn kostnaður vegna mannerfðafræðilegrar rannsóknar. Ef að móðir eða maður sem telur sig vera föður barnsins höfðar málið, þá er hægt að sækja um gjafsókn til gjafsóknarnefndar. Fái aðili gjafsókn þá greiðist málskostnaður úr ríkissjóði skv. ákvörðun dómarans.

Dómsmál til vefengingar faðernis

Af og til kemur fyrir að börn eru ranglega feðruð. Ástæður þess geta verið margvísislegar. Hugsanlega hafa hjón slítið samvistum án þess að skilja lögformlega en þá er eiginmaðurinn sjálfkrafa skráður faðir barns sem eiginkonan hans eignast, hugsanlegt er að eiginkonan/sambýliskona hafi framið hjúskaparbrot og loks er möguleiki á því að móðir hafi óvart eða viljandi ranglega lýst tiltekinn mann föður að barni sínu hjá sýslumanni og sá maður hafi gengist við því að vera faðir barnsins, þar með hefur maðurinn verið lögformlega skráður faðir barnsins.

Dómsmál til vefengingar á faðerni barns getur verið höfðað af barninu sjálfu, móður þess eða skráðum föður þess. Ef að skráður faðir er látinn þá sá erfingi hans sem gengur jafnhliða eða næst barninu að erfðum.

Höfði barnið sjálft málið greiðist allur málskostnaður úr ríkissjóði, þar með talið mannerfðafræðileg rannsókn ef nauðsyn krefur. Ef að móðir, faðir barns eða erfingi föður höfðar mál til vefengingar faðerninu þá er hægt að sækja um gjafsókn til gjafsóknarnefndar. Fái aðili gjafsókn þá greiðist málskostnaður úr ríkissjóði skv. ákvörðun dómarans.

Til athugunar

Er barn hefur verið feðrað á barnið umgengnisrétt við föður sinn og móðir getur krafið föður um greiðslu meðlags. Jafnframt myndast lögerfingjatengsl milli föður og barns eftir að barn hefur verið feðrað.

Rg lögmenn hafa víðtæka reynslu af faðernis og véfengingarmálum. Í mörgum slíkum málum hafa stefndu búið erlendis.